"Челси" ва "Аякс" ўртасидаги афсонавий тўқнашув: Унутилмас 4:4 дуранг тарихи

Nov 5, 2025 by miodeya.com 138 views

“Челси” ва “Аякс” ўртасидаги афсонавий тўқнашув: Унутилмас 4:4 дуранг тарихи

Футбол тарихида мухлислар хотирасида узоқ вақт сақланиб қоладиган ўйинлар жуда кўп. Аммо, 2019 йил 5 ноябрь куни “Стэмфорд Бридж”да бўлиб ўтган “Челси” ва “Аякс” ўртасидаги Чемпионлар Лигаси гуруҳ босқичи учрашуви алоҳида бир ўринга эга. Бу шунчаки бир футбол ўйини эмас, балки чидаб бўлмас драма, ирода ва матонат намойиши, ҳамда ҳар иккала жамоанинг чексиз курашчанлигини кўрсатган ҳақиқий спектакль эди. Ўйин 4:4 ҳисобидаги дуранг билан якунланган бўлса-да, майдонда содир бўлган воқеалар, айниқса иккинчи бўлимдаги кескинликлар, уни Чемпионлар Лигаси тарихидаги энг ажойиб тўқнашувлардан бирига айлантирди. “Челси” учун бу Фрэнк Лэмпард бошқарувидаги ёш жамоанинг руҳий кучини синовдан ўтказган ўйин бўлса, “Аякс” учун эса Европа футболидаги ўз мавқеини яна бир бор исботлаш имконияти эди. “Аякс” ўйиннинг кўп қисмида устунлик қилган бўлса-да, “Челси”нинг иккинчи бўлимдаги ақлбовар қилмас камбэки, икки нафар футболчининг бир вақтда қизил карточка олиши билан кечадиган воқеалар ривожи уни янада унутилмас қилди. Бу мақолада биз ушбу афсонавий “Челси” – “Аякс” учрашувининг ҳар бир жиҳатини, унинг аҳамиятини ва футбол тарихида тутган ўрнини чуқур таҳлил қиламиз. Футбол мухлислари учун бу кеча доимо энг ёрқин хотиралар сифатида қолаверади, чунки унда футболнинг барча гўзаллиги, кескинлиги ва кутилмаган бурилишлари мужассамлашган эди.

Футбол тарихидаги энг драматик кечалардан бири: “Челси” – “Аякс” 4:4

2019 йилги Чемпионлар Лигаси гуруҳ босқичининг 4-тури доирасидаги “Челси” ва “Аякс” ўртасидаги баҳс, шубҳасиз, сўнгги ўн йилликнинг энг ҳаяжонли ва драматик ўйинларидан бири бўлиб қолади. Бу учрашув футбол мухлисларига спортнинг қанчалик кутилмаган ва ҳайратланарли бўлиши мумкинлигини яна бир бор исботлаб берди. Ўша мавсумда “Челси” Фрэнк Лэмпард бошчилигида ёш, истиқболли жамоани шакллантираётган эди. Transfer бан туфайли янги трансферлар амалга ошира олмаган клуб, мавжуд истеъдодларга таяниб, Европа ареналарида ўз кучини синаётганди. Жамоада Мэйсон Маунт, Тэмми Абрахам, Рис Жеймс каби ёшлар билан бирга Н’Голо Канте, Жоржиньо каби тажрибали футболчилар ҳам бор эди. Уларнинг мақсади – Чемпионлар Лигасида муносиб ўйин кўрсатиш ва гуруҳдан чиқиш эди. Қарши томонда эса, бир мавсум аввал Чемпионлар Лигаси ярим финалигача етиб борган ва бутун Европани ҳайратда қолдирган “Аякс” бор эди. Эрик тен Хаг бошчилигидаги бу жамоа Де Йонг ва Де Лигт каби етакчиларини йўқотган бўлса-да, ҳали ҳам ўзининг ҳужумкор ва жозибадор футболи билан танилганди. Душан Тадич, Ҳаким Зиеш, Донни ван де Беек каби юлдузлар ўз сафларида бўлган “Аякс” яна бир бор Европанинг гранд жамоаларига қарши ўз кучини кўрсатишга интилаётганди. Гуруҳда бу икки жамоадан ташқари “Валенсия” ва “Лилль” ҳам бор эди. Шу сабабли, бу ўйин нафақат нуфуз учун, балки гуруҳдан чиқиш учун ҳам катта аҳамиятга эга эди. “Челси” ўз майдонида, “Стэмфорд Бридж”да ўйнаётгани учун кичик фаворит ҳисобланарди. Лекин “Аякс”нинг Европадаги ютуқлари унинг хавфли рақиб эканлигини яққол кўрсатиб турарди. Мухлислар голларга бой ва шиддатли ўйин кутишган бўлса-да, ўйиннинг бу қадар драматик тус олишини ҳеч ким тасаввур қила олмаганди. Бу ўйин нафақат натижаси билан, балки футболнинг ҳар бир лаҳзасидаги кутилмаган ўзгаришлари билан ҳам ёдда қоладиган бўлди.

“Стэмфорд Бридж”даги тўфон олдидан: Жамоаларнинг ҳолати ва кутилмалар

“Челси” – “Аякс” учрашуви олдидан ҳар иккала жамоа ҳам ўз лигаларида яхши формада эди. “Челси” Премьер-Лигада кетма-кет ғалабалар қозониб, юқори поғоналарда бораётганди. Фрэнк Лэмпард жамоага ўзининг ҳужумкор ва ёшларга ишонган фалсафасини сингдиришга ҳаракат қиларди. Жамоа таркибида Кепа Аррисабалага дарвозада, ҳимояда Сесар Аспиликуэта, Курт Зума, Фикайо Томори, Маркос Алонсо каби футболчилар бор эди. Ярим ҳимояда Жоржиньо ва Маттео Ковачич тандеми, уларнинг олдида эса Мэйсон Маунт ҳаракат қиларди. Ҳужумда эса Тэмми Абрахам асосий марказий ҳужумчи бўлиб, уни қанотлардан Виллиан ва Кристиан Пулишич қўллаб-қувватларди. Лэмпард ёш иқтидорларга кенг имконият бериб, жамоага янгича нафас олиб кирганди. Уларнинг асосий мақсади – энергия, прессинг ва тезкор ҳужумлар орқали рақибни доғда қолдириш эди. “Челси” ўз майдонида мухлислар кўмагида ғалаба қозониб, гуруҳдан чиқиш йўлидаги муҳим қадамни ташламоқчи эди.

Қарши томонда эса, “Аякс” Нидерландия чемпионатида пешқадамлик қиларди. Уларнинг ўйин услуби янада шаклланган ва ўтган мавсумги Чемпионлар Лигасидаги муваффақиятлардан кейин Европанинг диққат марказида эди. Эрик тен Хаг жамоаси доимо тўпга эгалик қилишга, қисқа паслар билан ҳужумларни ривожлантиришга ва рақиб дарвозаси олдида кўп вазиятлар яратишга интиларди. Дарвозада Андре Онана, ҳимояда Сержиньо Дест, Жоэл Велтман, Дейли Блинд, Николас Тальяфико. Ярим ҳимояда Эдсон Альварес, Донни ван де Беек, Квинси Промес, ҳужумда эса Ҳаким Зиеш, Душан Тадич ва Давид Нерес каби номлар мавжуд эди. “Аякс”нинг асосий кучи унинг юқори даражадаги тактик интизоми, футболчилар ўртасидаги ажойиб тушуниш ва ҳар бир ўйинчининг техник маҳоратида эди. Улар “Стэмфорд Бридж”га фақатгина очко олиш учун эмас, балки “Челси”ни ўз ўйин услублари билан ҳайратга солиш ва жамоанинг Европадаги мавқеини янада мустаҳкамлаш учун келишганди. Иккала жамоа ҳам очиқ ва ҳужумкор футбол намойиш этишга мойил бўлгани сабабли, мухлислар голларга бой ва кескин курашларга тўла ўйин кутишганди. Ўйиннинг бошланишидан олдинги таҳлиллар ҳам иккала жамоанинг Европа футболида ўз ўрнига эга эканлигини кўрсатарди.

Биринчи бўлимдаги “Аякс” ҳукмронлиги: Тезкор голлар ва тактик устунлик

Ўйин бошланиши билан “Аякс” ўз номига муносиб равишда, тезкор ва кескин ҳужумлар билан “Челси” дарвозасига хавф сола бошлади. Ўйиннинг атиги 2-дақиқасидаёқ, “Аякс” ўнг қанотдан Ҳаким Зиешнинг узатмасидан сўнг, Тэмми Абрахамнинг автоголи эвазига ҳисобни очди. Бу “Челси” учун совуқ душ бўлди, аммо жамоа тез орада ўзига келди. Атиги икки дақиқа ўтиб, 6-дақиқада, Кристиан Пулишичга нисбатан қоида бузилганидан сўнг белгиланган пенальтини Жоржиньо аниқ амалга ошириб, ҳисобни тенглаштирди – 1:1. Бундай тезкор голлар ёғилиши ўйиннинг қанчалик шиддатли бошланишидан далолат берарди. Аммо, биринчи бўлимнинг қолган қисмида “Аякс” тактик жиҳатдан устунлик қилди. Улар тўпни назорат қилдилар, ҳужумларни маҳорат билан ривожлантирдилар ва “Челси” ҳимоячиларига доимий босим ўтказдилар. 20-дақиқада Ҳаким Зиешнинг жарима зарбасидан кейин, тўп устунга тегиб, дарвозабон Кепанинг бошига тегиб, дарвозага кирди – бу ҳам автогол сифатида қайд этилди, лекин Зиешнинг зарбасининг сифати ажойиб эди. Ҳисоб 1:2 га айланди. “Аякс” ҳужумлари шу билан тўхтаб қолмади. 35-дақиқада эса, яна ўша Ҳаким Зиешнинг ажойиб пасидан сўнг, Донни ван де Беек тўпни дарвозага жойлаб, ҳисобни 1:3 га етказди. Бу вазиятда “Челси” ҳимояси тўлиқ тартибсизликда қолди ва “Аякс” футболчиларига эркин ҳаракатланиш имконини берди. Биринчи бўлим давомида “Аякс” нафақат учта гол урди, балки ўйин услуби, прессинги ва тўп назорати билан ҳам “Челси”ни ортда қолдирди. Фрэнк Лэмпард жамоаси хатоларга йўл қўйди ва рақибнинг тезкор ҳужумларига қарши курашишда қийинчиликка учради. Биринчи бўлим якунида таблода 1:3 ҳисоби акс этиб турарди ва “Стэмфорд Бридж”даги мухлислар ўз жамоасининг муваффақиятсизлигидан ҳафсаласи пир бўлган эдилар. Кўпчилик бу ўйин “Аякс”нинг тўлиқ ғалабаси билан якунланади деб ўйлаган бўлса керак. Аммо, футболда ҳеч қачон таслим бўлмаслик кераклигини “Челси” иккинчи бўлимда исботлаб берди.

“Челси”нинг феноменал камбэки: Қизил карточкалар, пенальтилар ва мўъжиза

Иккинчи бўлим бошланишидан аввал “Челси” мухлисларининг умиди сўниб бораётгандек эди. Аммо, футбол кўпинча кутилмаган бурилишлар билан тўла. Иккинчи бўлимда “Челси” майдонга тамоман бошқача кайфият ва тактика билан чиқди. Фрэнк Лэмпард жамоасига руҳий туртки бера олди ва бу ўз самарасини берди. 55-дақиқада Сесар Аспиликуэтанинг чап қанотдан узатмасидан сўнг, Тэмми Абрахам тўпга ета олмади, аммо тўп “Аякс” ҳимоячиларидан бирига тегиб, гол бўлди. Бу гол ўйинда ҳисобни 2:3 га айлантириб, “Челси” учун умид учқунини ёндирди. “Стэмфорд Бридж”даги атмосфера бутунлай ўзгарди, мухлислар жамоасини янада фаолроқ қўллаб-қувватлай бошладилар. Бироқ, ўйиннинг кульминацион нуқтаси 68-дақиқада содир бўлди. Жоэл Велтман Жоржиньони йиқитгани учун иккинчи сариқ карточкани олиб майдондан четлатилди. Шу билан бирга, ушбу вазиятда пенальти белгиланди. Аммо драма бу билан тугамади. Айнан ўша вазиятда, Дейли Блинд ҳам ўйинчига нисбатан нотўғри хатти-ҳаракатлари учун иккинчи сариқ карточкани олиб, майдондан четлатилди. “Аякс” бир зумда тўққиз киши бўлиб қолди! Бу футболда камдан-кам учрайдиган ҳолат эди. Жоржиньо пенальтини аниқ амалга ошириб, ҳисобни 3:3 га тенглаштирди. “Челси” учун бу ҳақиқий мўъжиза эди, “Аякс” учун эса даҳшатли туш. Жамоаси икки киши кам бўлиб қолганида ҳам, “Аякс” таслим бўлишга шошилмади, аммо “Челси”нинг устунлиги яққол сезилиб турарди. 71-дақиқада эса, Рис Жеймснинг ажойиб зарбасидан сўнг, тўп дарвозага бориб тушди ва “Челси” ўйинда биринчи марта олдинга чиқиб олди – 4:3! “Стэмфорд Бридж” портлади, мухлислар бундай камбэкни кўришга умид қилишмаганди. Футболчиларнинг қувончи чексиз эди. Кўпчилик “Челси” ғалабани қўлга киритди деб ўйлади, аммо “Аякс” ҳам ўз харакетрини кўрсатди. Ўйиннинг 78-дақиқасида Сесар Аспиликуэта гол урди, аммо VAR томонидан гол бекор қилинди, чунки Абрахам тўпни қўли билан ўйнаган эди. Бу ҳам ўйиннинг драматик табиатини янада оширди. Қолган дақиқаларда “Челси” ғалабани сақлаб қолишга ҳаракат қилди, аммо “Аякс” гарчи икки киши кам бўлса ҳам, барибир хавфли ҳужумлар уюштиришга муваффақ бўлди. Ўйин 4:4 дуранг билан якунланди, аммо бу натижа ҳар иккала жамоа учун ҳам турлича ҳиссиётларни уйғотди. “Челси” учун бу – катта руҳий ғалаба ва жамоанинг чексиз имкониятларини кўрсатиш, “Аякс” учун эса – аламли дуранг, чунки улар 1:4 ҳисобида олдинда бораётиб, ғалабани қўлдан бой беришди. Бу “Челси” – “Аякс” ўйини футбол тарихидаги энг кутилмаган ва драматик камбэклардан бири сифатида муҳрланиб қолди.

Ўйиннинг тактик таҳлили ва асосий қаҳрамонлар

“Челси” – “Аякс” ўйини нафақат голларга бойлиги, балки тактик жиҳатдан ҳам жуда қизиқарли бўлди. Биринчи бўлимда “Аякс” Эрик тен Хагнинг прессингга асосланган ва тўп назоратини устун қўядиган фалсафасини ажойиб тарзда намойиш этди. Улар “Челси”нинг ярим ҳимоясидаги бўшлиқлардан унумли фойдаланиб, тезкор паслар билан ҳужумларни ривожлантирдилар. Ҳаким Зиешнинг ўнг қанотдан амалга оширган ақлбовар қилмас узатмалари ва зарбалари “Челси” ҳимоячилари учун катта муаммо туғдирди. Зиешнинг ўзи бу ўйинда иккита голга бевосита алоқадор бўлди (бири автогол сифатида қайд этилса-да, унинг зарбасидан келиб чиқди, иккинчиси голли узатма). Донни ван де Беекнинг майдон марказидаги фаоллиги ва ҳужумдаги топқирлиги ҳам “Аякс”нинг устунлигини оширди. Уларнинг ҳимоя чизиғи ҳам “Челси”нинг дастлабки ҳужумларини самарали бартараф этди.

Иккинчи бўлимда эса, Фрэнк Лэмпарднинг тактик ўзгаришлари ва жамоасига берган руҳий далдаси ўз самарасини берди. Лэмпард баъзи футболчиларни алмаштириб, ҳужум чизиғини кучайтирди ва жамоани янада агрессив ўйнашга ундади. “Челси”нинг прессинги кучайди, футболчилар тўп учун курашда ғалаба қозонишга интилдилар. Ўйиннинг бурилиш нуқтаси, шубҳасиз, Велтман ва Блинднинг бир вақтда майдондан четлатилиши бўлди. Бу вазият “Аякс”нинг тактик режаларини бутунлай издан чиқарди ва “Челси”га сон жиҳатдан катта устунлик берди. Жоржиньонинг иккита пенальтидан урган голлари, унинг совуққонлиги ва босим остида ўйнаш қобилиятини кўрсатди. Лекин ўйиннинг асосий қаҳрамонларидан бири Рис Жеймс бўлди. Ёш ҳимоячининг ўнг қанотдаги фаоллиги, ҳужумга қўшилиши ва муҳим пайтда урган голи “Челси”нинг камбэкида ҳал қилувчи аҳамият касб этди. Унинг голи жамоани олдинга олиб чиқишдан ташқари, ўзининг истиқболли футболчи эканлигини ҳам исботлади. Н’Голо Кантенинг ярим ҳимоядаги тинмай меҳнат қилиши, тўпни қайтариб олишдаги маҳорати ҳам “Челси”нинг иккинчи бўлимдаги устунлигига катта ҳисса қўшди. Кристиан Пулишич ҳам ўз қанотида доимий хавф туғдирди. Умуман олганда, бу ўйин индивидуал маҳорат ва жамоавий руҳ қанчалик муҳим эканлигини яққол кўрсатиб берди. “Аякс”нинг тактик устунлигига қарамай, “Челси”нинг ақлбовар қилмас иродаси ва рақибнинг кутилмаган йўқотишлари натижада дурангга олиб келди. Бу ўйин ҳар иккала мураббийнинг тактик мослашувчанлигини ҳам синовдан ўтказди.

Унутилмас кечанинг оқибатлари ва футбол мероси

“Челси” – “Аякс” учрашувининг 4:4 дуранг билан якунланиши, гарчи ҳар иккала жамоага бир очкодан олиб келган бўлса-да, унинг психологик ва тактик оқибатлари жуда катта эди. “Челси” учун бу дуранг катта руҳий ғалаба ҳисобланди. Жамоа 1:3 ҳисобида ютқаза туриб, кейинчалик 1:4 ҳолатига тушиб қолган вазиятдан чиқиб кета олгани, футболчиларнинг ишончини ва руҳини янада мустаҳкамлади. Фрэнк Лэмпард ёш жамоасининг босим остида қандай курашиши мумкинлигини кўрсатди. Бу ўйин “Челси”нинг мавсумдаги кейинги ўйинларига ижобий таъсир кўрсатди ва уларга Чемпионлар Лигасидаги кейинги босқичларга чиқиш учун катта мотивация берди. Мухлислар ҳам жамоанинг бундай ақлбовар қилмас камбэкидан жуда руҳланишди ва “Стэмфорд Бридж”даги атмосфера узоқ вақт эсда қоладиган бўлди.

“Аякс” учун эса бу дуранг аламли ва оғриқли бўлди. 1:4 ҳисобида олдинда бораётган ва икки киши кам бўлиб қолган рақибга қарши ўйинда ғалабани қўлдан бой бериш, жамоага катта зарба берди. Бу нафақат уч очконинг йўқотилиши, балки футболчиларнинг психологик ҳолатига ҳам салбий таъсир кўрсатди. Эрик тен Хаг учун бу, эҳтимол, фаолиятидаги энг оғриқли дуранглардан бири бўлгандир. “Аякс”нинг гуруҳ босқичидаги кейинги ўйинларида ҳам бу ўйиннинг сояси сезилиб турди. Охир-оқибат, “Аякс” гуруҳдан чиқа олмади ва Европа Лигасига йўл олди. Кўпчилик таҳлилчилар бу натижани “Аякс”нинг Чемпионлар Лигасидаги омадсизлиги учун асосий сабаблардан бири сифатида келтирадилар, чунки улар ғалаба қозониш орқали кейинги босқичга чиқиш имкониятларини сезиларли даражада оширган бўлардилар.

Бу ўйиннинг футбол мероси ҳам жуда бой. У Чемпионлар Лигаси тарихидаги энг кўп голли дуранглардан бири сифатида муҳрланиб қолди. Шунингдек, у сон жиҳатдан камчиликда қолиб, камбэк қилган жамоалар ҳақидаги ҳикояларга янги бир бўлим қўшди. Ўйин футболнинг барча элементларини – тезкор голлар, драматик бурилишлар, пенальтилар, қизил карточкалар, автоголлар ва ақлбовар қилмас камбэкни ўзида мужассам этган эди. Бу учрашув “Челси”нинг ёш иқтидорларига катта тажриба берди ва уларнинг келажакдаги муваффақиятларига пойдевор бўлди. “Аякс” учун эса, бу ўйин ҳаёт сабоғи бўлди – ҳатто энг қулай вазиятда ҳам рақибни менсимаслик керак. “Челси” – “Аякс” 4:4 ўйинини томоша қилган ҳар бир инсон, футболнинг нафақат натижалардан, балки эмоциялардан, курашдан ва кутилмаганликлардан иборат эканлигини яна бир бор англаб етди. Бу ўйин афсонавий бўлиб қолади ва келажакда ҳам кўп маротаба эсланадиган, муҳокама қилинадиган классик ўйинлардан бири сифатида тарихда ўз ўрнини эгаллайди. Футбол тарихидаги энг чиройли, энг кескин ва энг унутилмас ўйинлардан бири сифатида бу “Челси” – “Аякс” дуранги мухлислар қалбида доимо жонли хотира бўлиб қолаверади.